Россияда қатағон қилинганлар қабристонидан ёдгорлик белгилари ғойиб бўлди

Сталин қатағонлари қурбонлари дафн этилган Петрозаводск яқинидаги «Красный бор» мемориал қабристонидан бир қанча ёдгорлик белгилари йўқолди. Бу ҳақда 4 август, якшанба куни From Karelia with freedom лойиҳаси маҳаллий фаолларга таяниб хабар берди.

Нашр келтирган гувоҳларнинг сўзларига кўра, қабристондан дарахтлардан бирида жойлашган қатл этилган поляклар хотирасига бағишланган хоч ғойиб бўлган. Бундан ташқари, номаълум шахслар қатағон қилинган украиналиклар хотирасига ўрнатилган устунларни қазиб олишган.

Фаолларнинг таъкидлашича, бузғунчилик излари янги, бу воқеа ва СССРда Катта террор қурбонларини хотирлаш халқаро кунининг бир йиллиги ўртасидаги боғлиқликни кўрсатиши мумкин. Россия Федерациясида расман нишонланмаган сана 5 августга тўғри келади. 

«Красный Бор»ни топган тарихчининг ўзи Россияда таъқибга учради

«Красный Бор» - СССРда Катта Террор даврида Карелияда қатл этилган одамларнинг камида иккита оммавий дафн қилинган жойларидан бири. Бу ҳақда фақат 1997 йилда, яқин атрофдаги Деревянное қишлоғи аҳолиси ер остидан инсон жасади қолдиқларини топганида маълум бўлди. 

Шу муносабат билан Карелия ўлкашуноси Юрий Дмитриев ҳудудни ўрганиб чиқди ва 40 га яқин қабрни аниқлади. Маҳаллий прокуратура «НКВД» 1937 ва 1938 йилларда бу жойларда оммавий қатлларни амалга оширганини тасдиқлади. Дмитриевнинг сўзларига кўра, «Красный Бор»да камида 1193 киши отиб ташланган.

2016 йилда Дмитриев асраб олинган қизининг шахсий фотосуратларини олганликда айбланиб, жиноий жавобгарликка тортилган. Дмитриев суд томонидан оқланди, аммо 2018 йилда унга қарши янги иш очилди - ахлоқсиз ҳаракатлар ва ноқонуний қурол сақлаш айбловлари билан.

2021 йилда 65 ёшли Дмитриев 15 йилга қаттиқ тартибли колонияга ҳукм қилинган. Унинг ўзи айбини тан олмади ва тарихчи тарафдорлари унинг таъқиб қилинишини инсон ҳуқуқлари фаолияти билан боғлашди. «Мемориал» халқаро инсон ҳуқуқлари жамияти Дмитриевни сиёсий маҳбус деб тан олди, уни озод қилиш Европа Иттифоқи, шунингдек, турли мамлакатлар олимлари ва санъат арбоблари томонидан талаб қилинди.

Кейинчалик, тарихчи бир неча марта жазо камерасига юборилган, бу Россия қамоқхоналаридаги сиёсий маҳбусларга босим ўтказишнинг одатий усулига айланди. 

Россияда Сталин қатағонлари ҳақидаги хотирани ўчиришга ҳаракат қилинмоқда

«Красный Бор»да ёдгорлик белгиларининг йўқолиши Катта террор қурбонлари ёдгорликларига бундай муносабатда бўлинган биринчи ҳолат эмас. Сўнгги йилларда Россия Федерациясида вандаллар «Сўнгги манзил» лойиҳаси доирасида турли шаҳарлардаги уйларда қатағон қилинган одамларнинг исмлари ёзилган белгиларни тобора кўпроқ йўқ қилмоқда - фаоллар фикрига кўра, бу расмийларнинг розилиги билан содир бўлмоқда.

СССРда қатағон қилинганлар ҳақидаги хотирани ўчиришга уринишлар Россия Федерациясининг Украинага кенг кўламли ҳужуми бошланиши фонида кучайди - украинлар, поляклар, литваликлар ва бошқа халқлар вакиллари шарафига ўрнатилган ёдгорлик белгилари йўқола бошлади.

Шу билан бирга, 2024 йил феврал ойида «Проект» нашри замонавий Россиясидаги репрессия кўламини ҳисоблаб чиқди. Агар 2018-2023 йилларда Россия Федерациясида судларга келиб тушган жиноий ва маъмурий ишлар сони олинса, бу СССРдаги барча бош котибларнинг репрессия кўламидан ошиб кетади, Иосиф Сталин бундан мустасно.