Зеленский Путиннинг тўғридан тўғри музокаралар ўтказиш таклифига жавоб қайтарди

Украина президенти Володимир Зеленский Украина Россия билан тинчлик ўрнатиш бўйича музокараларни бошлаш шарти сифатида ўт очишни тўхтатиш зарурлигини таъкидлаётгани ҳақида гапирди. Бу унинг Владимир Путиннинг Ғарб давлатларининг душанбадан 30 кунлик сулҳ тузиш ҳақидаги талабларини рад этган, аммо келаси ҳафта Истанбулда тўғридан тўғри Россия-Украина музокараларини ўтказишни таклиф қилган тунги баёнотига биринчи реакцияси бўлди.

«Россияликлар ниҳоят урушни тугатиш ҳақида ўйлаётгани яхши аломат. Дунё буни анчадан бери кутаётган эди. Ва ҳар қандай урушни чинакамига якунлашнинг энг биринчи қадами – ўт очишни тўхтатишдир», – деб ёзди Зеленский ўзининг ижтимоий тармоқдаги саҳифасида.

«Бир кун ҳам қотилликни давом эттиришдан маъно йўқ. Россия эртага, 12 майдан бошлаб ўт очишни тўлиқ, узоқ ва ишончли тўхтатишни тасдиқлашини кутамиз ва Украина музокараларга тайёр», – дея қўшимча қилди Зеленский.

Шу тариқа, Украина президенти моҳиятан аввал сулҳ тузиш, шундан кейингина тинчлик музокаралари ўтказиш тўғрисидаги талабини такрорлади. Унинг сўзларидан агар Россия ҳарбий ҳаракатларни давом эттирадиган бўлса, Киев Истанбулга ўз делегациясини юборишга тайёрми ёки йўқлигини билиб бўлмайди.

Путиннинг таклифига Украина президенти девони раҳбари Андрей Ермак ҳам муносабат билдирган.

«Аввал 30 кунлик оташкесим, шундан кейин қолганлари. Россия урушни давом эттириш истагини сўз конструкциялари билан ниқобламаслиги керак. Ўт очишни тўхтатиш — урушни якунлаш учун биринчи қадамдир ва бу Россиянинг қотилликни тўхтатиш истагини тасдиқлайди», — дея ёзган Ермак ижтимоий тармоқда.

Шанба куни Буюк Британия, Франция, Германия ва Полша етакчилари Киевга етиб келишди ҳамда Россия тинчлик жараёни бошланишини таъминлаш учун 12 майдан бошлаб ўт очишни тўхтатиши кераклигини айтишди. Улар агар бу таклиф қабул қилинмаса, Россияга қарши янги санкциялар жорий этиш билан таҳдид қилишди, АҚШ президенти Доналд Трамп ҳам бундай позицияга қўшилишини маълум қилган.

Бунга жавобан Путин тунда баёнот бериб, Украинани аввалги сулҳ келишувларини бузганликда айблади ва амалда 30 кунлик сулҳ талабини рад этди. Бунинг ўрнига у 15 майдан Истанбулда тўғридан тўғри тинчлик музокараларини тиклашни таклиф қилди.

Якшанба куни Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Путин ва Франция президенти Эммануэл Макрон билан қўнғироқлашиб, Россия ва Украина ўртасидаги тинчлик музокараларини қабул қилишга тайёрлигини тасдиқлади, деб хабар берди Туркия раҳбари идораси.

Зеленскийнинг сўзларига якшанба куни Россия ТИВ расмийси Мария Захарова жавоб қайтарди. «Банковаядагилар (Украина президенти офиси жойлашган кўча) реакциясига кўра, у ердагилар Россия президенти баёноти стенограммасини яхши ўқишмаган», — дея унинг сўзларини келтирган ТАСС агентлиги.

Агентлик хабарида Захарованинг Путин «фикрини жуда аниқ ва тиниқ ифода этгани: „аввалига бирламчи сабаблар тўғрисидаги музокаралар, кейин эса сулҳ ҳақида гапириш мумкинлигини айтгани“» ҳақидаги сўзлари ҳам келтирилган.

Россия можаронинг «бирламчи» сабаблари сифатида Украинанинг НАТОга аъзо бўлишга интилиши ҳамда Украинада 2014 йилги инқилобдан кейин шаклланган сиёсий тизимни кўрсатади.

Украина ва унинг ғарблик иттифоқчилари бу даъволарни мамлакат суверенитетига тажовуз деб ҳисоблайди; бундан ташқари, БМТ Низоми барча мамлакатларга ўз келишмовчиликларини уруш йўли билан эмас, балки тинч йўл билан ҳал қилиш мажбуриятини юклайди.

Макрон, Мерц, Туск ва Трамп қандай реакция қилишди?

Якшанба куни Украинанинг европалик иттифоқчилари деярли бир хил баёнот бериб, сулҳ тузиш талабини қўйишларини таъкидлади.

Франция президенти Эммануэл Макрон Россия президентининг таклифини «биринчи қадам, аммо етарли эмас» деб атади. «Музокаралардан олдин ўт очишни сўзсиз тўхтатиш бўлмайди. Путин йўл қидирмоқда, лекин вақтдан ютмоқчи», – деди у журналистларга Полшанинг Пшемисл шаҳрида Киевдан уйга қайтаётганда.

Якшанба куни эрталаб Макрон музокаралар ҳарбий ҳаракатлар билан параллел равишда олиб борилиши мумкин эмаслиги ҳақида ёзди.

«Киевда ва президент Трамп билан биргаликда биз аниқ таклиф билдирдик: душанба кунидан ҳеч қандай шартларсиз 30 кунлик сулҳ. Президент Зеленский бунга рози бўлди ва ҳеч қандай шартини қўймади. Ҳозирда биз Россиядан ҳам шундай аниқ жавоб кутмоқдамиз, — дея ёзган Макрон Х ижтимоий тармоғида. – Замбараклар тилга кириб турганида музокара қилиб бўлмайди. Тинч аҳоли вакиллари бомбалаб турилганида музокара қилиб бўлмайди. Музокаралар бошланиши учун ҳозирнинг ўзида ярашув керак. Тинчлик учун».

Германия канцлери Фридрих Мерц ҳам худди Макрон ва Зеленский каби Путиннинг сўзларини «яхши белги» деб атади, аммо «бу ҳали керагидан анча узоқдалиги»ни таъкидлади.

«Биз Москва ҳақиқий музокараларни таъминлайдиган сулҳга рози бўлишини кутмоқдамиз. Аввал қуроллар тиниши керак, кейин эса мунозаралар бошланиши мумкин», – дейилади Мерцнинг баёнотида.

«Россияликлар бизнинг чақириғимизга жавобан 15 майдан бошлаб тинчлик музокараларини таклиф қилишди. Аммо дунё зудлик билан ва ҳеч қандай шартларсиз сулҳ тузиш бўйича аниқ қарорни кутмоқда. Украина тайёр. Шунча қурбонлар етар!» – деб ёзди Полша бош вазири Доналд Туск.

АҚШ президенти Доналд Трамп ҳозирча сўнгги воқеаларга умумий изоҳ бериш билан чекланди ва уларни Россия ва Украина учун «эҳтимолий буюк кун» деб атади.

«Ўйлаб кўринг, бу „қонли ҳаммом“ тугаса, неча юз минглаб одамлар ҳаёти сақлаб қолинади. Бу аввалгисидан анча яхши бўлган янги дунё бўлади. Мен бунга эришиш учун иккала томон билан ишлашда давом этаман», – деб ёзди у ўзининг Truth Social ижтимоий тармоғида.

Бироқ, Америка президентининг постидан уни нима умидлантиргани ҳақида аниқ хулоса чиқариб бўлмайди: Украина иттифоқчиларининг 30 кунлик сулҳ ҳақидаги жамоавий талабими ёки Владимир Путиннинг оташкесимдан бош тортиш билан бирга тўғридан тўғри музокараларга қайтиш бўйича таклифми.

Таҳлил: Зеленскийнинг эҳтиёткорона жавоби ва беқарор Трамп

BBC мухбири Фрэнк Гарднер Зеленскийнинг Владимир Путиннинг тунги таклифига жавоби эҳтиёткорлик ва дипломатия билан бўлганини таъкидлайди.

Украина раҳбари москвалик ҳамкасбини Киев ва унинг Ғарбдаги иттифоқчилари талаб қилган 30 кунлик ўт очишни тўхтатишга рози бўлмагани учун қаттиқ танқид қилишини кутиш мумкин эди.

Аммо бунинг ўрнига Зеленский Х ижтимоий тармоғидаги постида буни «руслар ниҳоят урушни тугатиш ҳақида ўйлаётганининг яхши белгиси» деб атади.

Мухбирнинг сўзларига кўра, бу ҳақиқатан ҳам ҳақиқатга тўғри келадими ёки йўқлигини айтиш қийин, чунки бу ҳолда гап асосан содир бўлаётган воқеаларнинг моҳияти ҳақида эмас, балки ташқи таъсир ҳақида кетмоқда.

Путин ҳам, Зеленский ҳам Доналд Трампнинг кўз ўнгида тинчликка тўсқинлик қилувчи бўлиб кўринишни хоҳламайди, деб ҳисоблайди Гарднер.

Энди асосий масала Трамп нима қилиши билан боғлиқ. Ва бу ерда иккита асосий вариант мавжуд, деб таъкидлайди мухбир.

Трамп Путин сулҳга рози бўлмаслик учун ҳар хил баҳоналар топиб, уни лақиллатяпти, деб ўйлаши мумкин.

Ёки Трамп Путин билан тарихан илиқ муносабатларини инобатга олиб, Россия етакчисига дипломатик «яшил йўлак» тақдим этади ва бунинг ўрнига Украинага босим ўтказа бошлайди. Бундай босим Киевни Истанбулдаги музокараларда иштирок этишга ва душанба куни ўт очишни тўхтатиш ёки тўхтатмаслигидан қатъи назар, Москванинг талабларини тинглашга мажбур қилишга қаратилган бўлиши мумкин, дея хулоса қилади Фрэнк Гарднер.