“Путин ҳам, Трамп ҳам 50 кундан кейин нима қилишни билмайди” — сиёсатшунослар

Трамп Путинга қарата: “Ё 50 кунда урушни тўхтатасиз, ё савдо ҳамкорларингизга 100 фоиз бож киритаман”, деди. Унинг бу ултиматуми Россия президентини сулҳга мажбурлай оладими? Сиёсий таҳлилчилар Камолиддин Раббимов ва Шуҳрат Расул Kun.uz'нинг “Геосиёсат” дастурида шу ҳақда сўз юритади.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Шуҳрат Расул: Дастлаб Трампнинг ултиматуми нима учун пайдо бўлганига тўхталсак. Гап шундаки, Путин ва Трамп ўртасидаги сўнгги суҳбатда президент Путин биринчи маротаба Украина борасида ўзининг режаларини ошкора айтган. У 60 кун ичида Россия Конституциясига киритиб олган, лекин ҳозир Украина тасарруфида қолаётган ҳудудларни тўлиқ босиб олишни мақсад қилаётганини Трампга айтган ва бу Трампни жуда ҳам дарғазаб қилган.

Трамп сўнгги ҳафтадаги баёнотларида Россияга имкон берганди ва “ҳозиргача эгаллаган ҳудудларингизда қолиб, келишувга эришинг” деётган эди. Шунга қарамай, президент Путин ўзининг дастлабки позицияларидан чекинаётгани йўқ.

Ҳозир Трамп президент бўлгандан бери биринчи марта қатъият кўрсатяпти. Шу пайтгача ҳар доим: “Путин билан келишиб оламиз, Путиннинг ўзи ҳам тинчлик истаяпти, ишончим комил, Россияга ҳам тинчлик керак” деган гапларни айтар эди. Чунки Путиннинг ўзи Трампга шу гапларни айтиб келган. Бошқача айтганда, шу пайтгача Россия томони ўзининг фикрларини ошкора айтмаган эди. Мана шу охирги телефонда шундай ошкоралик айтилди ва бу Трампни ростдан ҳам дарғазаб қилди.

Вазият шу 2019 йилги Трампнинг биринчи президентлик даврини эслатяпти. Ўшанда ҳам Трамп уч йил мобайнида “Путинга ишонамиз, Путин энди ҳужумга ўтмайди” деган риторикани такрорлаган. Лекин кейин провокациялар кучайиб кетиб, Россия–Украина ўртасидаги конфликт юзага келган, натижада Трамп Украинага 150 та Javelin танкка қарши ракеталарини берган эди.

Шуниси аниқки, яқин 60 кун ичида Россия режа қилган ҳудудларини тўлиқ босиб ололмайди. Бунинг учун узоқ йиллар керак бўлади. Лекин Россия иқтисодиёти узоқ йиллар урушишга қодир эмас.

Фикримча, қайноқ урушнинг ҳам якуни кўриниб қолётгандек. Фундаментал фактор бу – энг аввало Россия иқтисодий барқарорлигининг йўқолаётганида. Катта эҳтимол билан йилнинг охирига бориб, роса чўзилса кейинги йилнинг биринчи чорагида Россия иқтисодиётида бошқариб бўлмайдиган жараёнлар бошланади ва буни Россия томони сезиб турибди. Шунинг учун ҳам шу охирги, сўнгги зарбани бериб қолишни мақсад қилишган деб ўйлайман.

Бирор бир ҳарбий мутахассис ҳозир Россия фойдасига гапираётгани йўқ. Чунки Донбасс вилоятининг 30 фоизи, Херсон вилоятининг 25 фоизи ва Запороже вилоятининг 30 фоиз ҳудудини 60 кун ичида Россия тўлиқ эгаллаб олиши – жуда мураккаб масала. 50 кундан кейин Россиянинг ўзи ҳам бу ишни уддаламаганини англаб етади ва биз катта эҳтимол билан октябр охири ёки ноябрда урушнинг музлатилишини кузатишимиз мумкин.

— Нега Трампнинг баёнотидан кейин Москва фонд биржасида ўсиш кузатилди?

Шуҳрат Расул: Чунки сенатор Грем 14 июлда Трамп баёнот бериши ва бу тарихий чиқиш бўлиши ҳақида анонс қилиб, дунё оммасини шу нуқтага жамлаган эди. Грем Россияга қарши 500 фоизлик божлар қабул қилиниши борасида ҳам сўз очган, лекин Трамп амалда 100 фоиз божлар ҳақида айтди ва бу ҳам 50 кунга кечиктирилди. Шунингдек, нисбатан юмшоқ чоралар. Трампнинг баёнотлари аввал тахмин қилинганидек бўлмагани учун Москва фонд биржасининг реакцияси ҳам шунга мос реакция билдирди.

Трамп айтаётган 100 фоизлик божлар – Россиядан нефт сотиб олаётган давлатлар учун, уларнинг нефтни Россиядан сотиб олмаслиги учун жорий қилинадиган божлар.

Камолиддин Раббимов: Агар Путин ҳозир Американинг шартларига кўнадиган бўлса, у олдига қўйган вазифаларнинг бирортасига эришмаган бўлади. Россия ҳам, Украина ҳам сулҳ борасида ўзининг концептуал шартларини аввалроқ, тўғридан тўғри музокаралар вақтида билдирган эди. Украина айтяптики, “биз ҳозирча мана шу уруш линиясида тўхтаб турамиз, дунёнинг бирорта давлати бу ҳудудларни Россияники деб тан олмайди, жумладан, Украина ҳам”. Россиянинг шартлари эса босиб олган ҳудудларнинг тан олиниши, Украинанинг ҳарбий, сиёсий ва иқтисодий мустақиллиги чекланиши, репарациялар талаб қилмаслик бўлган. Украина бу талабларни бутунлай рад қилган.

Ҳозир Россия ҳам, Украина ҳам ҳолсизланган. Путиннинг стратегияси ёки кутаётган нарсаси шу: Украинага агар Ғарб, аввало Америка Қўшма Штатлари ёрдам бермаса, Украина мудофаа тизими тезда йиқилади ва мен кейин тезроқ ҳудудларни босиб оламан, деган бир кутиш ҳолати бор. Лекин бу амалга ошмаяпти, Ғарбнинг ҳаракатларига эътибор берсак, амалга ошмаса ҳам керак.

Путиннинг ҳозирги тактикаси – имкон қадар вақтни чўзиш. Трамп бугун де-факто Украина тарафида, лекин қандай қилиб Россияга босим қилишни ва қандай қилиб тўлақонли Украинага ёрдам бериш бўйича ҳам стратегияга эга эмас. Доналд Трампни биламиз, унинг дипломатияси – максимал таҳдид қилиш ва мана шу қўрқитиш, психологик босим орқали у ёки бу компромиссга, келишувга эришиш. Лекин Путин билан бу усул иш бермаяпти.

Суҳбатни тўлиқ шаклда YouTube'да томоша қилишингиз мумкин.