«Бу муҳим ҳафта бўлади» — Рубио тинчлик музокаралари ҳақида

АҚШ давлат котиби Марко Рубио яна бир бор Украина ва Россия ўртасидаги тинчлик шартномаси тез орада имзоланиши кераклигини, агар бу амалга ошмаса, Вашингтон музокаралар жараёнидан чиқиб кетишидан огоҳлантирди. Унинг сўзларига кўра, АҚШ бу масала бўйича бир ҳафта ичида қарор қабул қилади. Айни пайтда Рубионинг россиялик ҳамкасби, ТИВ раҳбари Сергей Лавров яна бир бор сулҳ учун шартларни илгари сурди ва музокаралардаги шошқалоқлик фақат халақит бераётганини айтди.

«Бу тез орада рўй бериши керак. Агар натижа бўлмаса, биз бунга вақт ва ресурсларни сарфлай олмаймиз. Бу ҳафта жуда муҳим бўлади, унинг давомида биз ушбу ташаббусда иштирок этишни давом эттиришни хоҳлашимиз ёки эътиборни бошқа масалаларга қаратишимиз кераклиги хусусида бир қарорга келишимиз керак бўлади», – деди АҚШ Давлат департаменти раҳбари якшанба куни Американинг NBC телекомпаниясининг «Meet the Press» дастурига берган интервюсида. 

Рубио бунгача ҳам бир неча марта агар музокараларда натижага эришилмаса, АҚШ Украинада тинчлик ўрнатишга бўлган уринишларини тўхтатиши билан таҳдид қилганди.

Бу ҳақда АҚШ президенти Доналд Трамп ҳам гапирган. Иккинчи марта президентликка сайланишидан олдин у Украинадаги урушни «бир кун ичида» тўхтатишга ваъда бераётганди, кейин эса Американинг янги маъмурияти расмийлари бу масалани Трамп президентлик муддатининг дастлабки 100 куни тугашидан олдин ҳал қилиш режалаштирилгани ҳақида гапира бошлади; бу сана эса 30 апрелга тўғри келади.

Бу ҳафта ўт очишни тўхтатиш тўғрисидаги битимни имзолашнинг охирги муддати экани ҳақидаги саволга жавобан Трамп «унинг ўз муддати борлиги»ни айтди, аммо бу муддат қачон келишига аниқлик киритмади. «Бизда дедлайн бор. Шундан сўнг бизда бутунлай бошқача ёндашув бўлади», – деди АҚШ президенти Норвегия бош вазири билан учрашувда.

ОАВ маълумотларига кўра, АҚШ Украина ва Россияга можарони тинч йўл билан ҳал қилиш режасини таклиф қилган, унга кўра фронт чизиғи ҳозирги ҳолатида музлатилади, Киев НАТОга қўшилиш истиқболини йўқотади, Вашингтон эса Қрим Россия томонидан аннексия қилинишини ва Украинанинг босиб олинган ҳудудлари устидан Москванинг амалдаги назоратини қонуний тан олади. Украина эса бунинг эвазига қандайдир хавфсизлик кафолатларини олиши керак, гарчи ҳужжатда гап айнан қандай кафолатлар ҳақида кетаётгани келтирилмаган бўлса ҳам.

Манбалар ёзишича, бунга жавобан Украина ва унинг Европадаги иттифоқчилари Киев учун кафолатлар кучайтирилган ва Россиянинг музлатилган активлари ҳисобига мамлакатни тиклаш кўзда тутилган ўз вариантини таклиф этган.

Россия бу таклифларга қандай муносабатда экани ҳақида ҳозирча маълум қилинмади, лекин ОАВ маълумотларига кўра, президент Владимир Путин Украина қўшинларини Москва тўлиқ назорат қилмайдиган, лекин ўзиники деб ҳисоблайдиган Запорижжя, Херсон, Донецк ва Луҳанск областларининг бир қисмидан олиб чиқиш талабидан воз кечишга қарши эмас.

Лавров: шошқалоқлик «ҳақиқий сиёсат»га халақит беради

Москванинг Украинадаги вазиятни тинч йўл билан ҳал қилиш борасидаги позициясини Россия ташқи ишлар вазири Сергей Лавровнинг Америкадаги CBS News телекомпаниясининг «Face the Nation» дастурига берган интервюсидан билиш мумкин.

Бу интервю Рубионинг сўнгги баёнотларидан олдинроқ ёзиб олинган.

Лавров CBS News журналисти Маргарет Бреннан билан масофадан туриб суҳбатлашган ва саволларга инглиз тилида жавоб қайтарган.

Интервю давомида Лавровдан Рубио ва Трампнинг музокаралар жараёнидан тез натижаларга эришилмаса, чиқиб кетиш ҳақидаги таҳдидларига изоҳ бериш сўралган.

«Биз тушунамиз, биз сабрсизликни тушунамиз, чунки бу Америка маданиятига хос, сиз кутиш ҳолатини ҳосил қиласиз ва бунинг атрофида кескинликни кучайтирасиз. Бу эса чинакам сиёсат билан шуғулланишга ёрдам бермайди. Аммо бизнинг ҳолатимизда, айтганимдек, биз мулоқотга тайёрмиз, музокараларга тайёрмиз, лекин бошиданоқ муваффақиятсизликка ставка қўймоқчи эмасмиз. Бу ёмон битим аломати бўлади», – деб жавоб берган Лавров.

Лавров Москва қандай муроса таклиф қилишга тайёрлиги ҳақидаги саволга тўғридан тўғри жавоб бермади, бироқ журналистнинг Россия аслида ҳеч қандай ён беришни истамаслиги ҳақидаги даъвосини нотўғри деб атади.

У тафсилотлар ҳақида гапиришдан бош тортди, аммо шундай деди: «Мен манфаатлар мувозанатига эришишга тайёрлигимизни таъкидлайман»

Шу билан бирга, Лавровнинг интервюсига кўра, Россия Украина ва унинг Европадаги иттифоқчилари илгари номақбул деб атаган сулҳ шартларидан воз кечмаган.

Хусусан, Лавров Украинага Ғарб ҳарбий ёрдамини етказиб беришни тўхтатиш ҳақидаги талабларини такрорлади, Киев ва унинг европалик иттифоқчилари эса бу таклифга рад жавобини берган, чунки бу ҳолда Киев тажовузкор қўшни қаршисида ҳимоясиз қолади.

«Meet the Press» дастури бошловчиси Украина АҚШнинг ўт очишни сўзсиз тўхтатиш таклифига 11 мартдаёқ рози бўлгани, бироқ Москва ўз шартларни илгари сурганини эслатган.

Бунга жавобан Лавров Россия ҳам шартсиз сулҳга рози бўлиши мумкинлиги, бироқ «ўт очиш тўхтатилишидан Украина армиясини кучайтиришда фойдаланилмаслиги ва қурол-яроғ етказиб бериш тўхтатилиши ҳақида кафолат хоҳлаши»ни айтди.

Лавров Европа «тўғридан тўғри охир-оқибат Украинани кучлироқ қиладиган, Украинани ғолиб қиладиган битимни қўллаб-қувватлаши»ни билдирди деб ҳисоблайди. «Шундай экан, агар ўт очишни тўхтатишдан мақсад шундай бўлса, менимча, бу президент Трамп истаган нарса эмас. Бу европаликлар Зеленский билан биргаликда президент Трампнинг ташаббусини ўзига мослаштириб олишидир».

Лавров яна нималар деди: Запорижжя АЭС ва Трампнинг «тўхташ»га чақириғи

CBS телеканали мухбири Лавровдан Россия яқинда Киевга уюштирган йирик ракета зарбаларидан сўнг Владимир Путинни «тўхташ»га чақирган АҚШ президенти Доналд Трампнинг илтимосига қулоқ солишга тайёрми, деб ҳам сўраган.

24 апрелга ўтар кечаси Россия армияси Украина пойтахтига дрон ва ракеталар билан комбинацияланган зарба берган, натижада бутун бир турар жой даҳаси вайрон бўлганди. Тинч аҳоли вакилларидан 12 киши ҳалок бўлиб, 90 дан ортиқ киши яраланган.

Шундан сўнг Трамп ўзининг Truth Social ижтимоий тармоғида «Владимир, ТЎХТА!» деб ёзди. Бир неча кун ўтиб, Украина президенти билан Ватикандаги учрашувдан сўнг ҳам Оқ уй раҳбари Украинадаги фуқаролик объектларига зарба беришга йўл қўйиб бўлмаслигини айтди ва Путин аслида ҳам тинчликни исташи борасида шубҳа билдирди.

CBS журналисти Москва Трампнинг чақириқларини бажаришга тайёрми, деб сўради. «Биз Украина армияси, бошқа давлатларнинг баъзи ёлланма аскарлари ва инструкторлари фойдаланаётган объектларга зарба беришда давом этамиз», – деди Лавров.

Киевга берилган зарба хато эмасмиди, дея тўғридан тўғри берилган саволга жавобан Лавров шундай деди: «Бу Украина ҳарбийлари, Мудофаа вазирлиги фойдаланган нишон эди, жанг майдонидаги қўмондонлар уларга ҳужум қилиш ҳуқуқига эга».

Киевга берилган зарба натижасида айнан ҳарбий объектлар жабрлангани ҳақида ҳеч қандай далил ёки тасдиқ берилмаган. Эълон қилинган кадрлар ва гувоҳларнинг кўрсатмаларига кўра, Россия ракеталари Киевдаги турар жой кварталига тушган.

Шунингдек, Лавровдан Москва ҳозирда Россия томонидан босиб олинган Украинанинг Запорижжя атом электр станциясини назорат қилишни АҚШга топширишга тайёрми, деб сўрашган. ОАВ  маълумотларига кўра, бу шарт Вашингтон томонидан таклиф қилинган тинчлик режасининг бандларидан бири эди.

«Йўқ, биз ҳеч қачон бундай таклиф олмаганмиз, лекин агар олсак, Запорижжя АЭС электр станциясини Россиянинг «Росатом» деб номланган давлат корпорацияси бошқараётганини тушунтирамиз», – деб жавоб берди Россия ТИВ раҳбари ва у «жуда ишончли қўлларда» эканини қўшимча қилди.