Humans Ўзбекистонга қарши халқаро арбитражга даъво киритди

Ўзбекистонда фаолият юритувчи Humans компаниясининг Сингапурдаги таъсисчиси – Humans Mobile Ltd Ўзбекистон ҳукумати устидан халқаро арбитражга шикоят киритди.

Инвестицион низоларни ҳал этиш халқаро маркази (ICSID) сайтидаги маълумотга кўра, бу даъво 30 май куни марказ томонидан рўйхатга олинган.

Жавобгар сифатида Адлия вазирлигининг Ўзбекистон манфаатларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш департаменти иштирок этади.

Даъвогар томони Ўзбекистон ва Сингапур ўртасида 2003 йилда тузилган “Инвестицияларни рағбатлантириш ва ҳимоя қилиш тўғрисида”ги ҳукуматлараро битимни даъво асоси сифатида кўрсатган.

Хориж ОАВда тарқатилган пресс-релизга кўра, Humans Mobile “адолат ва қонун устуворлигини тиклаш мақсадида”, Ўзбекистоннинг “айрим давлат ташкилотлари томонидан етказилган зарар учун” компенсация ундиришни кўзлаган.

2024 йил сентябрида Марказий банк Humans'га қарашли “Maroqand” АЖ тўлов ташкилоти (UPay бренди) фаолиятини ярим йилга чеклаб қўйган эди. Ўшанда Марказий банк Maroqand томонидан қимор ўйинлари учун тўловларнинг амалга оширилишига йўл қўйиб келинганини билдирган. Шу сабаб, ташкилотнинг банк ҳисобварақлари орқали тўловларни қабул қилиш ва амалга ошириш имкониятлари 6 ой муддатга чеклаб қўйилганди.

“Maroqand тўлов ташкилотини ноқонуний операциялар билан шуғулланаётгани борасида 3 марта чақириб, огоҳлантирганмиз. Биз очиқ айтдик, аҳолининг пулини букмекерлик контораларига ўтказиб бериш билан шуғулланди, шунинг учун ҳам 6 ойга чеклаб қўйдик”, – деганди Марказий банкнинг ўша вақтдаги раиси Мамаризо Нурмуродов 2024 йил 31 октябрдаги матбуот анжуманида.

2025 йил 26 март куни Марказий банк Maroqand'нинг айрим тўлов хизматларини кўрсатишига қўйилган чекловлар бекор қилинганини маълум қилган.

Бундан ташқари, Spot нашрига кўра, Humans компанияси 2025 йил 8 май куни Рақобат қўмитасига мурожаат қилиб, “Ўзбектелеком” АЖга нисбатан аксилмонопол иш қўзғатишни сўраган.

Қўмитага йўлланган хатда Humans ўзининг маълумот узатиш тармоғига эга бўлмаган виртуал мобил оператор (MVNO) экани, шу сабабли компаниянинг фаолияти 2020 йил 22 май куни тузилган шартномага асосан “Ўзбектелеком” инфратузилмасига боғлиқлигини қайд этган. Humans'нинг даъвосига кўра, 2021 йилдан бери интернет нархининг сезиларли пасайганига қарамай, “Ўзбектелеком” базавий тарифни пасайтирмасдан келмоқда, Humans эса буни ташқи интернет каналлари бозорида монопол мавқега эга “Ўзбектелеком” томонидан монопол юқори нарх ўрнатиш деб ҳисоблайди.

Виртуал мобил операторнинг Рақобат қўмитасига шикоятида билдиришича, оператор чакана бозордаги рақобат туфайли 2021 йилдан бери мижозлари учун нархларни бир неча марта пасайтиришга мажбур бўлган, лекин “Ўзбектелеком” томонидан тарифларнинг ўзгартирилмаслиги Humans хизматларининг умумий таннархида инфратузилма харажатларининг улуши 58 фоизгача етишига олиб келган. Бу эса Humans бизнес моделини зарарга ишлайдиган қилиб қўйган, шунингдек, эркин рақобатни амалда блоклаб қўйган.

“Шу тариқа, нархларни аввалги даражада сақлаб туриш учун иқтисодий асослар мавжуд эмас, бу эса “Ўзбектелеком” томонидан инфратузилма фойдаланувчиларининг манфаатларини бузиш ҳисобига асоссиз фойда олинганидан дарак беради”, – дея Humans'нинг Рақобат қўмитасига арзидан парча келтирган Spot.

Бундан ташқари, Humans ўз хатида “Ўзбектелеком” томонидан “монопол юқори нарх” қўлланилгани ҳисобига қарздорлик юзага келганини маълум қилган. Натижада давлат компанияси Humans'га огоҳлантириш хати юбориб, тақдим этилаётган интернет тезлигини 2025 йил 1 мартдан бошлаб пасайтириши, қарздорлик бартараф этилмаган ҳолда, 2025 йил 1 июндан бошлаб хизмат кўрсатишни тўлиқ тўхтатган ҳолда, судга мурожаат қилишини маълум қилган.

Бундан олдин ижтимоий тармоқларда “Ўзбектелеком” томонидан Humans'га йўлланган, 2024 йил 27 март санаси қўйилган хат тарқалган эди. Унда Humans'дан 532 млрд сўм қарздорликни тўлаш талаб қилинган. Шундан 361,7 млрд сўми – дебитор қарздорлик, 170,3 млрд сўми пенялар экани кўрсатилган.

Аввалроқ халқаро арбитраж Туркия текстил компаниясининг Ўзбекистонга нисбатан 700 млн долларлик даъвосини рад этганди.