“Чақалоқни ота-онасидан бошқа одам ўпмаслиги керак” – педиатр маслаҳати

Ўзбек оилаларида янги туғилган чақалоқни эркалаб ўпиш одат тусига кирган. Тиббиёт бу ҳаракатнинг гўдак саломатлиги учун хавф туғдиришини тасдиқлайди. Мутахассиснинг маълум қилишича, ота-онадан бошқа кишилар боланинг оғиз ва юз соҳасига яқин жойдан ўпганида турли вирус ва бактериялар унинг организмига кириб олиши мумкин. Бу эса боланинг асаб тизими, нафас йўллари ҳамда лимфа тугунларига зарар етказиб, бронхиолит, пневмония ёки бошқа оғир инфекцион касалликларга чалиниш хавфини оширади.

Янги туғилган чақалоқнинг иммунитети кучсиз бўлади ва 6 ойликка етгунча тўлиқ шаклланмайди. Гўдак она сути орқали айрим антитаналарни олса-да, организми юқумли касалликларнинг барчасига қарши ўзини ҳимоя қила олмайди. Бундай ҳолатда энг кичик инфекция ҳам чақалоқ танасида салбий оқибатларни юзага келтириши мумкин.

“Одамнинг оғиз бўшлиғида миллионлаб микроорганизмлар мавжуд. Ҳаммаси ҳам зарарли эмас, бироқ иммунитети заиф ҳисобланган чақалоқлар учун мазкур юқумли заррачалар хавф туғдиради ва касаллик чақиради”, – дейди педиатр Комила Муталова.

Болалар шифокорининг айтишича, катта ёшли одам оғиз бўшлиғидаги микроблар кўпинча ўз эгаси танасида ҳеч қандай белги кўрсатмайди, бу ҳолат соғлом кўринган шахснинг ҳам чақалоқ учун юқумли инфекция ташувчисига айланиш эҳтимоли мавжудлигини билдиради.

“Амалиётда эмизикли болани бегоналар ўпганидан кейин оғиз бўшлиғи орқали чақалоққа турли бактерия ва инфекциялар юқиши кузатилган. Улардан бири – мононуклеоз касаллигини келтириб чиқарувчи Epstein-Barr virusi (EBV). Мазкур зарарли микроорганизм оғиз орқали ўтади. Катталарда у енгил тарзда бўйин лимфа тугунларининг шишиши ва умумий ҳолсизлик билан кечади, чақалоқларда тана ҳароратининг кўтарилиши, талоқ ва жигар шишиши, оғир умумий ҳолат билан намоён бўлиши мумкин. Бундай вазиятда бола зудлик билан шифокор назоратига олинмаса, хавфли асоратлар юзага келади”, – дейди шифокор.

Шунингдек, катталарнинг бола оғиз бўшлиғи атрофини ўпиши ортидан унинг организмига қуйидаги вируслар ҳам ўтади;

• Стоматит: кўпинча оғиз гигиенасига эътибор қилинмаганда ёки инфекция ташувчиси билан яқин алоқада бўлганда юқади. Оғиздаги ярачалар, ачишиш ва эмишни истамаслик сабабли чақалоқ сувсизланиб, соғлиғи ёмонлашади.
• Стрептококк, стафилококк: мазкур микроблар ангина, нафас йўллари яллиғланиши, ҳатто қон инфекцияси (сепсис) каби хавфли касалликларни пайдо қилиш эҳтимоли мавжуд.
• Оддий герпес вируси (HSV-1): катталарда оғиз атрофида майда сувли пуфакчалар ҳосил қилади, ачиштиради, кўп ҳолларда хавф туғдирмайди. Аммо янги туғилган чақалоқ ушбу вирусни юқтирса, бутун организми бўйлаб тез тарқалиб, мия яллиғланиши (энсефалит), оғир иситма, нафас етишмовчилиги каби ҳолатларга олиб келади.
• Нафас йўллари центициал вируси (RSV): катталарда енгил шамоллаш шаклида кечади, бироқ чақалоқларда, айниқса, уларнинг 6 ойликка етгунича бўлган даврида бронхиолит, пневмония, нафас олиш билан боғлиқ оғир муаммоларни келтириб чиқариши мумкин.

Куз-қиш мавсумида RSV билан касалланиш ҳолатлари кескин ошади, шунинг учун бу фаслларда чақалоқларни одамлар тўпланадиган жойлардан узоқроқ тутиш тавсия этилади.

“Яқинда ижтимоий тармоқларда бир хунук воқеага кўзим тушди. Чақалоқни туғуруқхонадан олиб чиқишгандан сўнг, қариндошлари табриклагани келган. Меҳмонлардан бирининг лабига учуқ (герпес) тошган бўлган. Шунга қарамай, у чақалоқни оғиз бўшлиғи атрофидан ўпган. Воқеадан бир неча кун ўтиб, бола герпес вируси билан хасталаниб, охир-оқибат герпетик инсефалит (бош мия тўқималарининг яллиғланиши)га учраган. Ҳозирда унинг аҳволи оғир, ногирон бўлиб қолиш хавфи бор”, – дейди Комила Муталова.

Педиатрлар чақалоқларни оғиз орқали юқадиган турли вирус ва инфекциялардан ҳимоя қилиш учун қуйидагиларни тавсия этади:

• Энг биринчи навбатда, бегона одамлар чақалоқни ўпмаслиги зарур:
• Яқин қариндошлар ҳам чақалоқни кўтаришидан олдин қўлини ювиши, касаллик аломатлари бўлса, ундан узоқда бўлиши лозим;
• Ота-онанинг ўзи ҳам болани ўпишдан иложи борича тийилиши керак, айниқса, чақалоқнинг юзи ва лабларидан.

Маълумот ўрнида, ота-она организми чақалоқники билан иммунологик жиҳатдан мос ҳисобланади. Ҳомиладорлик даврида плацента орқали, туғилгандан сўнг эса эмизиш жараёнида бола она организмидан пассив иммунитет элементлари, хусусан, иммуноглобулинлар (масалан, IgG ва IgA) ни олади. Бу эса ота-онада мавжуд айрим вирус ва бактерияларга чақалоқ организмининг нисбатан мослашган бўлишини таъминлайди. Шунинг учун, ота-онадан юқадиган микроорганизмлар аксарият ҳолларда чақалоқ учун юқори даражадаги хавф туғдирмайди.

Диёрахон Набижонова